مفاهیم شخصیت از دیدگاه اسلام

نویسنده

چکیده

چکیده بحث درباره شخصیت و اظهار نظر در این زمینه، مستلزم شناخت ماهیت انسان است؛ زیرا ابتدا باید مشخص شود که انسان از چه ساحت‌های وجودی بهره‌مند است، چه صفات و انگیزه‌هایی در وجود او نهفته است، چه کشش‌ها و غرایز و فطریاتی دارد، کدام‌ یک از این خصوصیات او ذاتی است و به‌ طور طبیعی در وی یافت می‌شود و کدام یک از خصوصیات او اکتسابی است. از آنجا که ارائه الگو درباره شخصیت با نگرش به متون دینی از مباحث مهم و کلیدی است، بررسی جامع آن مستلزم آن است که دست‌کم در حوزه روان شناسی و دین، مورد مطالعه قرار گیرد. تاکنون مطالعات جدی و قابل توجهی درباره شخصیت با نگرش به منابع دینی انجام نشده است. این فقر پژوهشی باعث شده افراد سطحی نگر با برداشت های ناقص و نادرست به اظهارنظرهای خامی بپردازند و آن‌ را به دین نیز نسبت دهند. از آنجا که روش های تجربی از بررسی پدیده های غیرمادی و نامحسوس عاجزند، برای مطالعه ساحت غیرمادی انسان باید از روش های غیر تجربی که امکان بررسی این بُعد از انسان را فراهم می‌کند، استفاده کرد. برای بررسی مفاهیم شخصیت از بعد دینی باید از مفاهیم اساسی درباره انسان مانند نفس، روح، فطرت و قلب آگاهی داشت تا به هدفی که همان شخصیت سالم و متعادل است، برساند. مقاله حاضر به بررسی مفاهیم شخصیت از دیدگاه اسلام پرداخته است. واژگان کلیدی: شخصیت، نفس، روح، فطرت، قلب.

کلیدواژه‌ها


*  قرآن
ابن بابویه، محمد (1362). الخصال. قم: جامعه مدرسین.
ابن منظور (1416). لسان العرب. بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
اتو، رودلف (1380). مفهوم امر قدسی. تهران: نقش جهان.
استوتزل، ژان (1369). روانشناسی اجتماعی. تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
بشیری، ابوالقاسم (1391). درآمدی بر نظریه شخصیت بر مبنای اندیشه دینی. نشریه روان شناسی و دین، 1 (5)، 5-36.
بهشتی، محمد (1387). مبانی تربیت از دیدگاه قرآن. تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
جوادی آملی، عبدالله (1372). ده مقاله پیرامون مبدا و معاد. قم: انتشارات الزهرا.
حاج اسماعیلی، محمدرضا.، و فقیهی، زهرا (1389). شناخت روح و نفس در قرآن و تأثیر آنها بر شخصیت انسان. فصلنامه علمی-پژوهشی اندیشه نوین دینی، 23(6)، 133-154.
حاضری، علی محمد (1375). مقاله فطرت و شخصیت. مجموعه مقالات نهمین کنفراس وحدت حوزه و دانشگاه.
راغب اصفهانی، حسین (1412). مفردات الفاظ قرآن. بیروت: دارالقلم.
شولتس، دوآن (1369). روان  شناسی کمال الگوهای شخصیت سالم. تهران: نشر نو.
عظمت مدارفرد، فاطمه.، و بدخشان، نعمتالله (1390). بررسی نظریه فطرت از دیدگاه قرآن و ارتباط آن با تربیت. نشریه پژوهشهای اعتقادی کلامی، 4(1)، 25-54.
الفیومی، احمد (1405). المصباح المنیر. قم: دار الهجره.
فیاضی، غلامرضا (1389). علم النفس فلسفی. قم: مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی؟ره؟.
کلینی، محمد (1407). اصول کافی. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
مالک، ایوب.، و کوکبه، فرخ (1378). مفهوم نفس حافظ کلیت و یکپارچگی روان شناختی در انسان. نشریه روششناسی علوم انسانی، 21، 44-58.
مجلسی، محمدباقر (1403). بحارالانوار. بیروت: داراحیاء التراث.
موسوی فراز، محمدرضا (1381). فطرت خداجویی و نقش آن در تربیت انسان. نشریه رواق اندیشه، 12، 45-54.
موسوی، رضا.، و متقیفر، غلامرضا (1390). شخصیت سالم در اندیشه اسلامی. نشریه اسلام و پژوهشهای تربیتی، 3(2)، 99-124.
هیلگارد، ریتا اتیکسون (1371). زمینه روان  شناسی. تهران: انتشارات رشد.
یونگ، کارل (1370). روانشناسی و دین. تهران: شرکت سهامی کتابهای جیبی.